Column in eigenWijs 45, tijdschrift voor pedagogisch medewerkers van Kinderopvang Humanitas
Kleuters die met vier jaar naar de basisschool komen en geen woord Nederlands spreken, beginnen met een achterstand. Datzelfde geldt voor kinderen die tot hun vierde jaar bijvoorbeeld alleen Volendams gesproken hebben. Ik was ooit op een basisschool in Volendam waar ze druk waren met het aanleren van de Nederlandse taal aan deze Hollandse kinderen. Want hun kippetje is eigenlijk een eendje, wat zij poeier noemen, vindt de rest van Nederland meel en ze gaan op schievakantie.
Er is geen twijfel mogelijk dat het goed is als kinderen al op jonge leeftijd in aanraking komen met de Nederlandse taal. Dat voorkomt achterstanden op latere leeftijd. Maar alle driejarigen verplicht naar school…? Het idee van PvdA-leider Diederik Samsom doet heel wat stof opwaaien.
Wat gaan die driejarige daar op school dan doen? Dat is de cruciale vraag. Nog steeds vinden wetenschappers geen aantoonbaar effect van programma’s voor voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Kinderen zijn op die leeftijd nog helemaal niet rijp voor schoolse programma’s. Toch zitten op de basisschool kleuters steeds vaker aan tafeltjes, te werken aan een taalprogramma of ze zijn in stilte bezig met de Citotoets.
‘We moeten het spel van kinderen veel serieuzer nemen’, zegt de nieuwe lector Jonge Kind aan de iPabo, Annerieke Boland. ‘Jonge kinderen leren in informele situaties. Ze leren niet om het leren, maar door te doen. Ze leren spelend, in een betekenisvolle context, waar het leven zelf centraal staat.’ (Management Kinderopvang 1/2 2015)
Ze pleit voor de bouwhoek en de huishoek, voor een rijke, stimulerende leeromgeving, waar kinderen zelf initiatief kunnen nemen. Interactie met de volwassene zorgt ervoor dat er echte gesprekken op gang komen.
De discussie moet dus niet gaan over al of niet leerplicht op driejarige leeftijd, maar over het aanbod aan jonge kinderen. Langzamerhand zie je op pabo’s meer aandacht voor de speciale behoeften van deze groep. Leerkrachten kunnen voor een specialisatie Jonge Kind kiezen. Maar het blijft een onderdeel van een brede pabo-opleiding.
De echte specialisatie in jonge kinderen vind je in de kinderopvang. Pedagogisch medewerkers begeleiden kinderen van baby tot dreumes, van peuter tot 4-jarigen. Zij zien hoe kinderen de enige dag wel kunnen wat ze de vorige dag nog niet konden en soms de dag erna toch weer even niet. Ieder op zijn eigen tempo. Zonder dat daar meteen een diagnose ‘achterstand’ aan hangt.
Aleid Truijens pleit in de Volkskrant voor ‘speelrecht’ voor kinderen. ‘De magische tijd dat een kind, met één oog dichtgeknepen, totaal opgaat in een zelf verzonnen schaduwwereld duurt maar zo godvergeten kort. Daarna helpt de werkelijkheid hen ruw uit de droom. Laten we dat moment zo lang mogelijk uitstellen.’
